Hellfire

Het lijkt een onschuldig bospad waarop we lopen, maar in werkelijkheid is het de railbedding van de voormalige Birma Spoorweg. Op dit moment het domein van selfies schietende Thaise toeristen, maar ook de site van een huiveringwekkend verleden. Aangelegd voor de Japanse troepen in de tweede wereldoorlog, ten koste van ruim 100.000 slachtoffers: 12.000 geallieerde krijgsgevangenen en zo'n 90.000 aziatische (dwang) arbeiders. Er zijn heel wat boekenkasten volgeschreven over deze spoorlijn, maar een bezoek aan dit gebied blijft een indrukwekkende ervaring.

We zijn bij de Hellfire Pass in Kanchanaburi, in het westen van Thailand, een dun bevolkt bergachtig gebied met een wonderschone natuur en een beladen geschiedenis.

Hellfire Pass dankt zijn naam aan het toortslicht waarbij 's nachts moest worden gewerkt, in het koortsachtige tempo waarmee de spoorlijn uit de rotsen moest worden gehouwen. Daarbij vielen onvoorstelbaar veel slachtoffers en niet alleen maar westerse krijgsgevangenen. Het aantal gestorven aziatische dwangarbeiders is ruim vijf keer zo hoog. Er is door de Australische en Thaise overheid een museum annex herinneringscentrum ingericht dat de geschiedenis in al zijn gruwelijkheid tot leven brengt. En aansluitend kun je een wandeling maken over de voormalige spoorweg.

Zoals bekend hadden de Japanners de spoorweg nodig voor hun troepenverplaatsingen richting Birma, en hij moest zo snel mogelijk klaar. Het gebied waar hij doorheen moet is zeer bergachtig, en de spoorweg moest met de hand voor een groot deel in de rotsen worden uitgehakt. Kosten en mensenlevens telden niet, want de oorlog in Birma moest worden gewonnen. Het ironische van de geschiedenis is waarschijnlijk dat de spoorweg zijn grootste waarde voor het Japanse leger heeft bewezen, toen de troepen uit Birma moesten worden teruggetrokken, maar toen had Japan de oorlog al verloren.

Inmiddels is het grootste deel van de spoorweg teruggegeven aan de natuur, en voor een groot deel verdwenen op de bodem van een stuwmeer. Het maakt de zinloosheid van oorlog goed duidelijk, maar dat heeft de mensheid niet veel verder gebracht. Na het verwoestende geweld van de tweede wereldoorlog zouden nog heel wat oorlogen volgen. De herinneringscentra worden een toeristische attractie, en staten en mensen vinden steeds weer een nieuwe rechtvaardiging voor grootschalig geweld.

De belangrijkste les wordt misschien wel geleerd door de overweldigende natuur, die na de oorlog onaangedaan zijn rechten herneemt. Kanchanaburi is een van de dunst bevolkte provincies in Thailand en het westelijke berggebied is van een paradijselijke schoonheid. De oorlogen die op dit moment in de wereld worden gevoerd kunnen niet verder weg zijn.

Op dit moment wordt door Japan een nieuwe spoorlijn gepland die Bangkok met Birma moet gaan verbinden. Nu om economische redenen, want het is een investering die moet concurreren met vergelijkbare Chinese plannen voor een aantal hoge-snelheidslijnen in Thailand. Beide landen proberen via grootschalige investeringen hun invloed uit te breiden. Zo zou je ook economie kunnen zien als de voortzetting van oorlog, maar dan met vreedzame middelen. En dat zou je wel weer vooruitgang kunnen noemen.